Lechia Sędziszów - strona nieoficjalna

Wytrzymałość jest to zdolność organizmu do długotrwałego wysiłku. Jej podstawę stanowi przede wszystkim przystosowanie organizmu do występujących w ćwiczeniach zwiększonych zadań dla układów krążenia i oddychania. Podobnie jak inne cechy motoryczne, wytrzymałość dzielimy na ogólną i specjalną.

Wytrzymałość ogólna określa zdolność do nieprzerwanej dynamicznej pracy z umiarkowaną mocą przy udziale wszystkich mięśni, doskonała sprawnością narządów wegetatywnych (system sercowo-naczyniowy i oddechowy) i wysoki poziom tlenowych procesów przemiany. Wytrzymałość ogólną najlepiej wyrabiają bieg na dłuższe dystanse, biegi przełajowe, zabawy biegowe, tory przeszkód – wykonywane niezbyt intensywnie, przy wzrastającym obciążeniu. Dość popularną formą wyrabiania wytrzymałości są zabawy biegowe. Ogólnie stosuje się w treningu dwa typy takich zabaw występujących pod nazwami małej i dużej zabawy biegowej.

Różnica między małą a dużą zabawą polega na zastosowaniu odpowiednich wstawek szybkościowych i biegu tempowego. Np. W dużej zabawie biegowej stosujemy dodatkowo bieg tempowy o odcinkach 15-250m powtarzany wielokrotnie (trucht – bieg tempowy – trucht). Ponadto małe zabawy biegowe stosować można w ciągu całego długiego cyklu treningowego, a czas ich trwania powinien wynosić 60min. Dużą zabawę biegową stosuje się na ogół tylko w okresie przygotowawczym, a czas jej trwania wynosi od 80-90min.

Wytrzymałość ogólną wyrabia się przede wszystkim w pierwszej i drugiej fazie okresu przygotowawczego, a następnie przechodzi się do wyrabiania wytrzymałości specjalnej. Konieczność jej wyrabiania wynika ze specyficznego charakteru poszczególnych dyscyplin sportu, np. Doskonałe przygotowanie wytrzymałościowe długodystansowca nie zawsze wystarczałoby do rozegrania meczu piłki nożnej, koszykówki czy piłki ręcznej. Wiadomo bowiem, że wytrzymałość ogólna jest podstawą do wyrabiania wytrzymałości specjalnej piłkarza, ciężarowca, boksera itp. Optymalna wytrzymałość osiągnięta w jednej dyscyplinie sportu nie zapewnia dostatecznej wytrzymałości w drugiej.

Do wyrabiania wytrzymałości służy wiele podstawowych metod nauczania (metoda treningu ciągłego, interwałowa, zmienna itp.). Rozróżnia się cztery etapy szkolenia:
1.Przygotowanie układów wewnętrznych (ćwiczenia nie mogą być zbyt intensywne i długotrwałe).
2.Doskonalenie cech psychofizycznych.

Celem obu tych etapów jest przygotowanie zawodnika do dalszej specjalizacji, przygotowanie organizmu do wysiłków o intensywnym charakterze.
3.Przygotowanie do meczu (wysiłek potrzebny do rozegrania meczu).
4.Wzmożenie wysiłku w czasie treningu do tego stopnia, aby można rozegrać cały mecz przy pełnym nakładzie energii.

Piłka nożna charakteryzuje się znacznym wahaniem stopnia i intensywności czynności ruchowych, co wymaga od zawodnika wysokiej wytrzymałości. W czasie meczu zawodnicy wykonują większą część pracy z małą intensywnością. Wymaga to odpowiedniego zaopatrywania energetycznego pracujących tkanek, głównie dzięki współpracy serca i płuc. W ciągu 25-30% całkowitego czasu gry zawodnik wykonuje ruchy z max lub submax intensywnością. W tym czasie organizm zawodnika pracuje bez odpowiedniej ilości tlenu (na długu tlenowym).

Z tego prostego przykładu wynika, że wytrzymałość specjalną u piłkarzy wyrabiać należy na bazie wytrzymałości ogólnej, dostosowując ją do specyfiki gry w PN. Do rozwijania wytrzymałości specjalnej powinny służyć ćwiczenia tak dobrane, aby oprócz dobrego przygotowania aparatu mięśniowego powstały niezbędne zapasy energetyczne potrzebne do intensywnej pracy przy niedoborze tlenu.

Wytrzymałość specjalna zależy w dużym stopniu od jakości nawyków ruchowych. Przy zautomatyzowanych czynnościach zaoszczędzoną energię można zużyć na częściowe pokrycie długu tlenowego.

Pracując nad wytrzymałością należy pamięta, że kontrola jakościowa stopnia przygotowania organizmu do znoszenia długotrwałych wysiłków jest bardzo skomplikowana i że jak dotąd nie dysponujemy zbyt dużą ilością obiektywnych wskaźników pozwalających na dokładne określenie stanu możliwości energetycznych zawodników.

Jak wykazały niektóre badania, wytrzymałość poszczególnego zawodnika da się określić za pomocą trzech podstawowych wskaźników:
1.Wskaźnika możliwości pracy w warunkach beztlenowych, którego miarą jest max wielkość możliwego do zaciągnięcia długo tlenowego; w biegu zawodnika, w czasie wali sportowej na boisku dochodzi do dużego zużycia energii w jednostce czasu. Układy sercowo-naczyniowe i oddechowe nie mogą zaopatrzyć mięśni w niezbędną ilość tlenu, praca odbywa się zatem w warunkach beztlenowych i co za tym idzie do zwiększania kwasu mlekowego. Przez odpowiedni trening zawodnicy wykazują większą zdolność do przekształcania energii chemicznej mięśni w energię mechaniczną w warunkach znacznego ich zakwaszenia.
2.Wskaźnika możliwości w warunkach tlenowych, którego miarą jest max ilość tlenu zużywanego przez zawodnika w ciągu 1min.
3.Wskaźnika sprawności użytkowej, której miarą jest stosunek wykonywanej pracy od ilośći energii zużytej w tym celu; chodzi tutaj o wskaźnik techniki określonego ćwiczenia i jego teść.

Należy dodac', że poziom wskaźnika aerobowego (warunki tlenowe), rozwijamy bez względu na formy ćwiczeń, pozwala na wykorzystanie uzyskanej sprawności przy wszelkiego rodzaju ruchach wymagających wytrzymałości.

Ogólnie można powiedzieć, że wyrabiając wytrzymałość wielokrotnie należy doprowadzić organizm zawodnika do określonego poziomu zmęczenia. Przy wykorzystaniu odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych dochodzi w ten sposób do odbudowy elementów zużytych podczas intensywnej pracy mięśniowej i do podnoszenia stanu wydolności mięśni.

Stosując odpowiednie metody kształtowania wytrzymałości należy pamiętać, że wywierają one na organizm zawodnika określony wpływ. Jak podaje Malarecki:
Intensywność pracy i bezpośrednio z nią związany czas trwania poszczególnego ćwiczenia wpływa na charakter przemian energetycznych. Przy małej intensywności wahającej się w granicach możliwości aerobowych zawodnika, uwalnianie energii w czasie skurczów odbywa się kosztem hydrolitycznego rozpadu glikogenu, kształtowana zostaje zatem wytrzymałość aerobowa.

W miarę narastania intensywności pracy zapotrzebowanie tlenu przewyższa możliwości aerobowe zawodnika i praca jego odbywa się w warunkach anaerobowych (beztlenowych).

Ze względu na to, że przy powtórnej pracy reakcja organizmu zależy nie tylko od wykonywanego ćwiczenia, ale również od przerw między poszczególnymi ćwiczeniami, czas trwania tych przerw ma w treningu wytrzymałościowym zasadnicze znaczenie. Długie odpoczynki pozwalające na znaczne obniżenie aktywności oddychania i krążenia wywołujące reakcje podobne do reakcji na pierwsze ćwiczenie tzn. Najpierw zachodzi tutaj intensywny rozpad związków fosforowych, następnie po 1-2min osiągają max procesy związane z glikogenolizą i dopiero po 3-4min uczynniają się w pełni mechanizmy krążenia i oddychania. Skrócenie odpoczynków nie pozwalające na znaczne obniżenie funkcji związanych z dostarczeniem tlenu do pracujących mięśni powodują, że każda następna praca zaczyna się jeszcze podczas dużej ich aktywności, kształtując wydolność anaerobową zawodnika.

Charakter odpoczynku między ćwiczeniami gra też pewną rolę. Czynny odpoczynek w czasie przerw pozwala na podtrzymanie oddychania i krążenia na wysokim poziomie, zabezpieczając przed ostrymi przejściami od odpoczynku do pracy i na odwrót.

Dalszym czynnikiem pozostałym do omówienia jest ilość powtórzeń. Określa ją właściwie przygotowanie zawodnika i charakter treningu. Można powiedzieć, że podczas pracy w warunkach aerobowych zwiększenie ilości powtórzeń przedłuża czas utrzymywania na wysokim poziomie czynności układu krążenia i oddychania, natomiast podczas pracy w warunkach aerobowych prowadzi do wyczerpania beztlenowych mechanizmów przemiany energii oraz narastania procesów hamowania w centralnym systemie nerwowym. Zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku nieuwzględnienie odporności organizmu ćwiczącego może bardzo szybko doprowadzić do przetrenowania.